Tác giả: Kendra Cherry
Lòng trắc ẩn là gì?
Lòng trắc ẩn (hay tình thương) xuất phát từ việc thấu cảm với nỗi đau của người khác, và cảm giác muốn hành động để giúp họ xoa dịu khổ đau. Trong tiếng Anh, khái niệm “compassion” (lòng trắc ẩn) có nguồn gốc từ tiếng Latin, mang ý nghĩa “cùng nhau chịu đựng” (1).
Lòng trắc ẩn có mối liên hệ với các dạng cảm xúc tương đồng như lòng cảm thông (sympathy), sự thấu cảm (empathy), và lòng vị tha (altruism). Nhưng nhìn chung, các khái niệm này vẫn có một số điểm khác biệt quan trọng. Nếu sự đồng cảm nói về khả năng nhận diện nỗi đau của người khác và chia sẻ những cảm xúc đó từ góc nhìn của họ, thì lòng trắc ẩn chính là khi sự đồng cảm đó đi kèm với mong muốn giúp đỡ (2).
Bài viết này sẽ bàn luận về định nghĩa của lòng trắc ẩn, và các cách để nhận biết cung bậc cảm xúc này. Bên cạnh đó, bài viết cũng sẽ đề cập đến những lợi ích của lòng trắc ẩn, cũng như gợi ý cho bạn những việc bạn có thể làm để nuôi dưỡng lòng trắc ẩn của mình.
I. BIỂU HIỆN CỦA LÒNG TRẮC ẨN
Một số dấu hiệu cho thấy bạn có lòng trắc ẩn với người khác bao gồm:
1. Bạn cảm thấy có rất nhiều điểm chung với người khác, cho dù bạn và họ khác biệt về nhiều mặt.
2. Có thể hiểu những gì người khác đang trải qua và cảm nhận nỗi đau của họ.
3. Lưu tâm đến cảm xúc, suy nghĩ và trải nghiệm của người khác.
4. Hành động để giúp đỡ khi thấy người khác đang gặp khó khăn.
5. Có mức độ trí tuệ cảm xúc cao, để bạn có thể hiểu, quản lý tốt cảm xúc của bản thân, hành động theo cảm xúc của chính mình, cũng như hiểu được cảm xúc của người khác.
6. Cảm thấy biết ơn khi người khác thể hiện lòng trắc ẩn đối với những khó khăn của bạn.
II. 2 HÌNH THỨC CỦA LÒNG TRẮC ẨN
Lòng trắc ẩn thường có một trong hai hình thức, với sự khác biệt ở nơi lòng trắc ẩn được hướng đến. Trải nghiệm về lòng trắc ẩn của bạn có thể hướng đến người khác, hoặc có thể trực tiếp hướng vào nội tâm của chính bạn:
1. Trắc ẩn với người khác (compassion for others): khi bạn trải nghiệm lòng trắc ẩn với người khác, bạn cảm nhận được nỗi đau của họ, thương cảm với những vấn đề của họ, và muốn tìm cách để giúp họ giảm bớt khổ đau. Những cảm xúc này thôi thúc bạn hành động để cải thiện tình hình.
2. Tự trắc ẩn (self-compassion): khái niệm này nói về việc đối đãi bản thân bằng lòng trắc ẩn, cũng như cách bạn thể hiện ra với người khác. Thay vì dằn vặt bản thân về những sai lầm trong quá khứ, bạn cố gắng để hiểu, nhận biết và chấp nhận chúng, cũng như chấp nhận chính mình và những điểm chưa hoàn hảo của bản thân.
III. LÀM SAO ĐỂ THỰC HÀNH LÒNG TRẮC ẨN?
Có rất nhiều cách khác nhau để bạn thể hiện lòng trắc ẩn với người khác.
- Nói năng một cách hòa nhã
- Xin lỗi khi bạn mắc sai lầm
- Lắng nghe chân thành và không phán xét
- Khuyến khích, động viên người khác
- Sẵn sàng trao đi sự giúp đỡ
- Vui với thành công của người khác
- Chấp nhận người khác như chính con người của họ
- Tha thứ cho những lỗi lầm (của mình và của người khác)
- Thế hiện sự tôn trọng
- Bày tỏ lòng biết ơn và sự trân trọng
- Kiên nhẫn
...
Để thực hành lòng trắc ẩn, hãy bắt đầu bằng việc học cách đồng cảm với hoàn cảnh của người khác. Hãy thử quan sát những gì họ đang trải qua mà không phán xét, và tưởng tượng xem mình sẽ cảm thấy thế nào nếu như đang sống cuộc sống của họ.
Lòng trắc ẩn và sự đồng cảm chia sẻ nhiều điểm chung, nhưng lòng trắc ẩn còn vượt xa hơn thế. Thay vì chỉ đặt mình vào vị trí của một người, lòng trắc ẩn còn thôi thúc bạn hành động để giúp đỡ người đó. Vì bạn có thể thấu cảm được trải nghiệm tinh thần của họ một cách sâu sắc - như thể nó đang xảy ra với chính bạn - bạn cũng sẽ có được nguồn động lực mạnh mẽ để tìm ra cách cải thiện cuộc sống của họ, hoặc xoa dịu đi những nỗi đau của họ (2).
IV. SỨC MẠNH CỦA LÒNG TRẮC ẨN
Lòng trắc ẩn có thể có tác động tích cực đến cuộc sống của bạn, từ việc cải thiện chất lượng của các mối quan hệ, cho đến việc giúp bạn hạnh phúc hơn. Một số tác động tích cực của lòng trắc ẩn bao gồm:
1. Cảm giác tốt đẹp của sự cho đi
Một trong những lý do lòng trắc ẩn rất hiệu quả cho việc cải thiện sức khỏe tinh thần, là vì cả cho và nhận đều giúp chúng ta cảm thiện trạng thái hạnh phúc tâm lý (psychological well-being). Nhận được tình thương cảm của người khác có thể giúp bạn có được sự trợ lực về tinh thần cần thiết để vượt qua giai đoạn khó khăn, nhưng việc chủ động trao đi lòng trắc ẩn cho người khác cũng có thể mang lại những lợi ích đáng kể cho chính bạn.
Ví dụ: các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng việc cho tiền ai đó đang cần, thực sự có thể khiến ta hạnh phúc hơn là tiêu khoản tiền đó cho bản thân. (3)
2. Những người giàu lòng trắc ẩn thường sống lâu hơn
Việc tham gia vào các hoạt động vì cộng đồng (như tình nguyện giúp đỡ những người gặp khó khăn) có thể nâng cao tuổi thọ của bạn. Một nghiên cứu cho thấy những người thường xuyên làm tình nguyện có xu hướng sống lâu hơn mức tuổi thọ trung bình. (4)
3. Lòng trắc ẩn góp phần làm nên một cuộc đời ý nghĩa:
Một nghiên cứu cho thấy rằng: niềm hạnh phúc đến từ việc sống một cuộc đời có mục đích và ý nghĩa - một cuộc sống với lòng trắc ẩn và lòng vị tha - có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc cải thiện sức khỏe. Trong nghiên cứu đó, những người tham gia được trải nghiệm “hạnh phúc ý nghĩa” (eudaimonic happiness) cũng có mức độ trầm cảm thấp hơn, khả năng miễn dịch mạnh hơn và ít bị viêm, nhiễm các độc tố hơn. (5)
4. Lòng trắc ẩn giúp cải thiện các mối quan hệ
Lòng trắc ẩn cũng có thể giúp bạn nhận được sự hỗ trợ, và xây dựng được những kết nối xã hội - những yếu tố quan trọng với sức khỏe tinh thần. Nó giúp bảo vệ và củng cố các mối quan hệ nhân sinh xung quanh bạn.
Nghiên cứu cho thấy: lòng trắc ẩn là yếu tố chính cho sự vững bền và thỏa mãn của những mối quan hệ.
Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Emotion, lòng trắc ẩn là nhân tố quan trọng bậc nhất dự báo cho một mối quan hệ lâu bền và hạnh phúc (6). Các nghiên cứu có chỉ ra: chúng ta thường nhận được nhiều lợi ích nhất khi sự tử tế của mình được người khác công nhận. Nhưng cho dù họ có ghi nhận lòng tốt ấy hay không, tự bản thân lòng tốt cũng có thể mang lại những hiệu quả tâm lý tích cực cho người lựa chọn trao đi.
Lòng trắc ẩn, chính nó đã là một phần thưởng, một món quà.
Lòng trắc ẩn nuôi dưỡng cả sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh thần của bạn. Không chỉ vậy, niềm hạnh phúc khi được giúp đỡ người khác cũng góp phần giúp tìm ra cho bạn mục đích và ý nghĩa cuộc sống.
V. LÀM SAO ĐỂ PHÁT TRIỂN LÒNG TRẮC ẨN?
Có những người kể từ khi sinh ra đã có lòng trắc ẩn mạnh mẽ. Nhưng nếu bạn không thuộc số đó, các nhà nghiên cứu có đưa ra một số những gợi ý, để giúp bạn nuôi dưỡng lòng trắc ẩn, dù là đối với bản thân hay với người khác:
1. Chú tâm đến hoàn cảnh
Cấu phần đầu tiên của lòng trắc ẩn là việc nhận thức rõ ràng về những gì mà người khác đang trải qua. Hãy thử tưởng tượng bản thân trong góc nhìn của một ai đó. Nhìn nhận sự việc từ góc độ của người khác có thể giúp bạn cảm thông hơn với hoàn cảnh của họ. Hãy thực hành việc đặt mình vào vị trí của người khác, và thử tưởng tượng xem bạn sẽ cảm thấy thế nào.
2. Buông bỏ sự phán xét
Một yếu tố quan trọng nữa của lòng trắc ẩn, đó là việc chấp nhận một ai đó như chính bản thân họ, và tránh đưa ra sự phán xét không cần thiết. Hãy chấp nhận chính con người mà họ đang là, thay vì chỉ trích hay đổ lỗi.
3. Thực hành thiền chánh niệm (mindfulness meditation)
Chánh niệm là phương pháp thực hành tập trung vào hiện tại, giúp bạn nhận thức rõ hơn về những suy nghĩ của bản thân, và học cách quan sát chúng mà không phán xét. Nghiên cứu cho thấy rằng: các liệu pháp can thiệp dựa trên chánh niệm (mindfulness-based interventions) có thể mang lại hiệu quả cho việc phát triển lòng trắc ẩn của bản thân. (7)
4. Thực hành thiền từ ái (metta meditation)
Hình thức thiền này còn được gọi là thiền yêu thương, chỉ việc tập trung vào những suy nghĩ tử tế, từ bi hướng đến bản thân mình hoặc người khác trong trạng thái thiền định. Nghiên cứu cho thấy rằng hình thức thiền này có thể giúp mọi người cải thiện sự kết nối của họ với người khác, và giúp làm gia tăng mức độ hạnh phúc. (8)
VI. “CÁI BẪY TIỀM ẨN” CỦA LÒNG TRẮC ẨN
Việc thường xuyên tiếp xúc với nỗi đau khổ của người khác có thể dẫn bạn tới “sự mệt mỏi tình thương” (compassion fatigue). (9)
Sự mệt mỏi tình thương là gì?
Sự mệt mỏi tình thương là tình trạng cảm thấy kiệt quệ về thể chất và tiêu cực về tinh thần đối với những người chịu tổn thương. Nó có thể làm giảm sự thấu cảm và lòng trắc ẩn đối với những người đang cần giúp đỡ. (10)
Những người làm công việc với vai trò giúp đỡ hoặc chăm sóc người khác (chẳng hạn như y tá, bác sĩ hoặc nhân viên cấp cứu) thường trải qua trạng thái cực kỳ căng thẳng, hoặc có quá tải sự lo âu dành cho những người họ đang giúp đỡ. Do đó, họ thậm chí có thể trải nghiệm các triệu chứng của sự tổn thương, và điều này có thể làm suy giảm lòng trắc ẩn của họ.
Tìm cách chống lại chứng mệt mỏi tình thương là điều đặc biệt quan trọng đối với người làm việc trong những lĩnh vực trên. Nghiên cứu cho thấy rằng: những sự can thiệp liên quan đến thiền chánh niệm có thể giúp họ cảm thấy có lòng trắc ẩn nhiều hơn đối với người khác, cải thiện cảm xúc tích cực, và giảm bớt áp lực tâm lý cho họ (11).
Lòng trắc ẩn đối với người khác là hết sức quan trọng. Nhưng để tránh rơi vào “cái bẫy” của sự mệt mỏi tình thương, điều quan trọng không kém là bạn cũng cần dành ra thời gian để chăm sóc bản thân.
LỜI KẾT
Lòng trắc ẩn giúp bạn cảm nhận được những xúc cảm của người khác, và đồng thời thúc đẩy các hành vi vì xã hội. Việc này không chỉ giúp những người xung quanh bạn hạnh phúc, mà còn giúp cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần của chính bạn.
Có những người làm được việc này một cách hoàn toàn tự nhiên, nhưng bên cạnh đó cũng có những việc bạn có thể áp dụng để giúp phát triển lòng trắc ẩn của bản thân.
Để học được khả năng này, cần đến thời gian và sự luyện tập, nhưng nó xứng đáng để bạn chú tâm. Việc mở lòng để cảm nhận cảm xúc của người khác sẽ giúp bạn tạo ra những kết nối sâu sắc và ý nghĩa.
Và như các nghiên cứu đã cho thấy, đôi khi lòng trắc ẩn, tự bản thân nó cũng đã là một món quà với chính người trao đi.
Tác giả: Kendra Cherry
Nguồn: Verywellmind
Dịch bởi: Thanh Lam
Biên tập: Hà Minh
Tham khảo:
(1) Lilius J, Kanov J, Dutton J, Worline M, Maitlis S. Compassion Revealed: What We Know About Compassion at Work (and Where We Need to Know More). Oxford University Press; 2011.
(2) Sinclair S, Beamer K, Hack TF, et al. Sympathy, empathy, and compassion: A grounded theory study of palliative care patients' understandings, experiences, and preferences. Palliat Med. 2017.
(3) Dunn EW, Aknin LB, Norton MI. Prosocial spending and happiness: using money to benefit others pays off. Curr Dir Psychol Sci. 2014.
(4) Konrath S, Fuhrel-Forbis A, Lou A, Brown S. Motives for volunteering are associated with mortality risk in older adults. Health Psychology. 2012.
(5) Fredrickson BL, Grewen KM, Coffey KA, et al. A functional genomic perspective on human well-being. Proceedings of the National Academy of Sciences. 2013
(6) Reis HT, Maniaci MR, Rogge RD. Compassionate acts and everyday emotional well-being among newlyweds. Emotion. 2017.
(7) Conversano C, Ciacchini R, Orrù G, Di Giuseppe M, Gemignani A, Poli A. Mindfulness, compassion, and self-compassion among health care professionals: what’s new? A systematic review. Front Psychol. 2020.
(8 ) Zeng X, Chiu CP, Wang R, Oei TP, Leung FY. The effect of loving-kindness meditation on positive emotions: a meta-analytic review. Front Psychol. 2015.
(9) Cetrano G, Tedeschi F, Rabbi L, et al. How are compassion fatigue, burnout, and compassion satisfaction affected by quality of working life? Findings from a survey of mental health staff in Italy. BMC Health Serv Res. 2017.
(10) Cocker F, Joss N. Compassion fatigue among healthcare, emergency and community service workers: a systematic review. Int J Environ Res Public Health. 2016.
(11) Klimecki OM, Leiberg S, Lamm C, Singer T. Functional neural plasticity and associated changes in positive affect after compassion training. Cereb Cortex. 2013 Jul.
Comentarios