Một điều tôi học được từ những câu chuyện, đó là: điều bạn nghĩ mình muốn (want), chưa chắc đã là điều bạn thật sự cần (need).
Điều bạn muốn thường sẽ rất hấp dẫn, sẽ khơi gợi ở bạn động lực và niềm khát khao có được. Chẳng hạn như những cuộc đi chơi, những món đồ hiệu, những lời khen ngợi, hay sự quan tâm của một ai đó... Chúng có thể làm thỏa mãn bạn trong nhất thời, nhưng chưa hẳn đã thật sự tốt cho bạn.
Ngược lại, điều bạn cần, cho dù là hữu ích cho bạn như việc đọc sách hay tập thể thao, đôi khi lại chẳng thú vị cho lắm. Những sự thật "đắng ngắt" mà bạn cần nghe, thậm chí có thể khiến bạn cảm thấy khó chịu. Nhưng phần nào đó bên trong, bạn vẫn biết những điều ấy là cần thiết.
Đó là những khi: điều bạn muốn và điều bạn cần mâu thuẫn với nhau.
…
Trong những câu chuyện thần thoại, văn học, hay điện ảnh... mâu thuẫn giữa điều bạn muốn và điều bạn cần, thường được kịch tính hóa trong quá trình phát triển của một nhân vật.
Để vượt qua được những thử thách "bên ngoài", một người cũng đồng thời phải vượt qua được những thử thách "bên trong".
Thử thách đó yêu cầu bạn cần phải thành thật đối diện với con người mình, nhận thức được mình cần phải thay đổi thế nào, và buông bỏ đi những thiên kiến sai lầm đang kìm hãm bạn. Việc ấy thực chất chẳng dễ dàng, vì chẳng mấy ai muốn chủ động thay đổi con người họ, nhất là khi họ đang cảm thấy an toàn với phiên bản hiện tại của mình.
Nhưng sự thay đổi, nhiều khi chỉ bắt nguồn từ một ý nghĩ. Như nhà văn K. M. Weiland có viết: để vượt qua được những thử thách “bên trong”, có khi chỉ cần bạn “nhận ra” (realization) một sự thật nào đó về mình, một sự thật có thể giúp bạn phát triển, nhưng không dễ chấp nhận và thường khiến bạn lảng tránh.
Ví dụ như khi chàng cao bồi Woody nhận ra rằng lòng đố kị với Buzz chẳng giúp cậu được người chủ yêu quý nhiều hơn (Toy Story); hay như khi chàng tỷ phú Tony Stark kiêu căng hiểu rằng mình cần phải có trách nhiệm hơn với những hậu quả của việc kinh doanh vũ khí (Iron Man).
Đó là những “hỏng hóc” từ bên trong mà phải trải qua nhiều thử thách, thành công, và thất bại, họ mới nhận ra và tự “sửa chữa” được.
…
Không phải ngẫu nhiên mà motif phát triển nhân vật này trong những câu chuyện có thể tạo ra được sự đồng cảm và kết nối sâu sắc với chúng ta. Theo như nhà tâm lý Carl Jung, hành trình đó là hiện thân của "nguyên mẫu người hùng" (the hero archetype), biểu tượng cho sự trưởng thành và hoàn thiện về tâm lý của một cá nhân.
Theo như Jung trừu tượng hoá từ kho tàng thần thoại phương Tây, một “người hùng” lý tưởng, sẽ sẵn sàng dấn thân vào vùng chưa biết, vượt qua rào cản để chinh phục những giới hạn mới:
“Chỉ người nào sẵn sàng mạo hiểm chiến đấu với rồng mà không bị nó khuất phục, mới có thể giành lấy những kho báu giá trị không dễ gì có được” - Carl Jung (CW 14).
Biểu tượng của loài “rồng”, chính là hiện thân của nỗi lo sợ, sự mặc cảm, sự tổn thương… những phần tối nội tâm bị bạn dồn nén trong vô thức, hoặc quay lưng đi chẳng dám thừa nhận.
Nói cách khác, Jung cho rằng: đoạt được phần thưởng bên ngoài là điều bạn muốn, nhưng trước hết, dám đương đầu với những rào cản bên trong mới là điều bạn cần.
…
Và nhiều khi, chúng ta chưa thể biết mình thật sự muốn gì hay cần gì. Vì khi còn chưa có đủ kiến thức và trải nghiệm, chưa thật sự hiểu hết chiều sâu con người mình, thì những mục tiêu được đặt ra có khi chẳng hề phù hợp như chúng ta nghĩ.
Lúc đấy, chúng ta cần phải cho phép bản thân mình va vấp nhiều hơn, học hỏi nhiều hơn, nâng cao nhận thức của mình hơn, và rồi thì con đường ta thật sự cần đi mới dần hiện ra trước mắt.
Giống như chàng Thạch Sanh trong câu chuyện cổ tích: “muốn” sống chân thành và ơn nghĩa với Lý Thông, nhưng điều Thạch Sanh thật sự “cần” (mà phải trải qua nhiều hiểm nguy mới tìm được), là nhận ra sự dối trá lươn lẹo của người anh, và không được quá tin người để rồi bị lợi dụng.
Vậy nên: đừng vội để bị đánh lừa bởi những điều bạn nghĩ rằng mình muốn. Hãy thử tự hỏi mình rằng điều ấy có tốt cho bạn hay không, có thật sự cần thiết hay không?
Vì những điều tuyệt vời nhất, thường không dễ có được. Như giáo sư Jordan Peterson từng viết trong cuốn “Beyond Order”:
“That which you most need to find will be found where you least wish to look".
Cosmic Writer
Comments